کیفیت زندگی کاری چیست؟(QWL)

زمان تقریبی برای مطالعه : ۸ دقیقه

کیفیت زندگی کاری (Quality of working life) یا اختصارا QWL یکی از اساسی ترین مباحث رفتار سازمانی ومدیریت منابع سازمانی بشمار می آید. فارغ از مقام شغلی ، ناخشنودی از شرایط کاری یا به بیان دیگر کیفیت زندگی کاری، افراد و به تبع آن سازمان را تحت تاثیر قرار میدهد.بطور کلی میتوان گفت امروزه قدرت اقتصادی هر کشوری به نیروی انسانی کارآمد و توانا بستگی دارد که با بهره گیری از تکنولوژی های روز، سهمی در پیشرفت کشور خود داشته باشد. چه بسا کشورهایی که منابع غنی انرژی و ذخایرطبیعی دارند اما به سبب ناکارآمدی افراد و متخصصان، سهمی در اقتصاد جهان ندارند.

پس میتوان اینگونه بیان کرد که : ” هر چه نیروی انسانی ؛ کارآمد تر و با بهره وری بیشتری فعالیت نماید ، راه برای توسعه اقتصادی هموارتر خواهد شد.”

یکی از فاکتورهایی که به شدت بر روی کارآمدی و بهره وری کارکنان در سازمان تاثیرگذار هست ؛ کیفیت زندگی کاری است. سرخوردگی ، خشم کارکنان و نارضایتی از محیط کار هزینه‌هایی زیادی را برای خود فرد و سازمان ایجاد میکند. شرکت‌هایی که به سنجش و افزایش خشنودی اهمیت نمیدهند با کاهش بهره‌وری، ناتوانی در جذب و نگهداری کارکنان با کیفیت و مستعد مواجه میشوند که نتیجه ی آن چیزی جز افزایش هزینه ها و کاهش حاشیه سود نهایی شرکت نیست.به همین دلیل ، مدیران به دنبال شناسایی این عوامل در همه ی سطوح سازمان خود میباشند.

تعریف چندان دقیقی از کیفیت زندگی کاری ارائه نشده است و ما به جمله ی زیر بسنده میکنیم :

شاید بتوان گفت هر تصور و برداشتی که از محیط کار در ذهن ما شکل میگیرد ، چیزی از جنس کیفیت زندگی کاری است.

نکته ای که باید به آن اشاره کرد این است که کیفیت زندگی کاری و رضایت شغلی به یک معنا نیستند و نباید آن ها را به جای یکدیگر استفاده کرد.رضایت شغلی یکی از ثمرات و نتایج بهبود کیفیت زندگی کاری است.

وقتی از کیفیت زندگی کاری سخن می گوییم چه چیزی به ذهن شما می آید؟

۱- آیا اهمیت منابع انسانی به خوبی در سازمان من ، درک شده است؟

۲-آیا صبح با انرژی در محیط کار حاضر میشوم؟

۳-آیا از صرف ناهار در کنار همکاران لذت میبرم؟

۴-آیا در سازمان به هم نشینی و فعالیت های ورزشی خارج از ساغات اداری اهمیت داده میشود؟

۵-ملاک پیشرفت در سازمان شایسته سالاری است یا رابطه با مدیر؟
و …

عوامل موثر در کیفیت زندگی کاری

عوامل بسیاری بر روی کیفیت زندگی کاری تاثیرگذار است که لزوما همه ی آن ها مادی نیستند. محققان بسیاری عوامل موثر مختلفی را به سلیقه خود مورد توجه قرار دادند اما هیچ یک، فرمول مشخصی را برای اندازه گیری کیفیت زندگی کاری ارائه نکرده اند. بنابراین به نظر میرسد، بررسی ومطالعه ی عوامل مختلف برای بررسی مفهوم کیفیت زندگی موثر باشند.

در ادامه به بررسی تعداد نظریه در مورد کیفیت زندگی کاری میپردازیم

• تئوری های مختلف در زمینه تعریف کیفیت زندگی کاری

هکمن و الهام (۱۹۷۶) عواملی را بنام احتیاجات رشد روانشناسانه معرفی کردند.عواملی که میتوانند در بهبود کیفیت زندگی کاری موثر باشند.این عوامل عبارتند از :

• تنوع در مهارت ها

• شناخت دقیق از وظیفه محول شده

• شناخت اهمیت وظیفه محول شد

• داشتن اختیار در سازمان

 تیلور (۱۹۷۹) در مقایسه با مدل قبل ، عوامل قابل ملموس تری را ارائه کرد. او عوامل دیگری نظیر وضعیت پرداختی به کارکنان ، ساعت ها و شرایط کاری ،…. را موثر در کیفیت زندگی کاری بیان کرد.عوامل دیگری که تیلور به آن ها اشاره کرد:

• داشتن قدرت و اختیار شخصی(حریم خصوصی کارکنان در سازمان)

• شرکت دادن کارکنان در تصمیم گیری های سازمان

• برابری و مساوات (وجود عدالت در سازمان)

• وجود فرصت هایی برای رشد و پیشرفت کارکنان

وار و همکاران (۱۹۷۹) در تحقیقی ، مجموعه ای از عوامل به هم پیوسته را که در کیفیت زندگی کاری موثر هستند را در نظر گرفتند :

• رضایت زندگی

• درک اهمیت وظیفه محوله (هویت شغلی)

• ایجاد محرک و انگیزه برای کارکنان

• داشتن سلامت روان خوب

 میرویس و لالر (۱۹۸۴) عوامل زیر را به عنوان عوامل بنیادی در تحقق کیفیت زندگی کاری ایده آل به حساب می آورد:

• ایجاد مکانیزم هایی برای رشد و پیشرفت شخصی

• دفاع از حقوق افراد

• وجود عدالت در سازمان

• محیط کاری امن (داشتن امنیت شغلی)

در اینجا باید این نکته را بیان کنیم که لزوما وجود عوامل بالا ، منجر به بهبود کیفیت زندگی کاری نمیشوند.در حقیقت رابطه علت و معلولی بین عوامل بالا و کیفیت زندگی کاری برقرار نمی باشد.بلکه فقط میتوان گفت نبود عوامل مزبور ، باعث ناخشنودی از شرایط کار میشود و یا هرچقدر در تحقق عوامل بالا تلاش شود ، کیفیت زندگی کاری نیز بهبود می یابد.(داشتن ضریب همبستگی)

عوامل موثر بر کیفیت زندگی کاری

• محیط فیزیکی کار

• تنش در محیط خانوادگی و کار

• رضایت یا عدم رضایت از حقوق پرداختی

• انجام فعالیت های دوستانه در خارج از ساعات اداری (برنامه هایی مانند برگزاری جشن تولد یا مسابقات ورزشی)

• ایجاد مکانیزم مشخصی برای تشویق و تنبیه کارکنان

•  زمان کاری مناسب

• ایجاد ارتباط کلامی بین مدیر سازمان و سایر کارکنان

• توجیه هر کدام از کارکنان در این رابطه که شغل هر یک در تحقق اهداف سازمان بسیار مهم و کارساز است.(دادن هویت شغلی به افراد)

• بهبود زندگی کاری در سازمان

• ایجاد فرصت هایی برای پیشرفت در سازمان

نتایج و ثمرات بهبود کیفیت زندگی کاری

مدیریت میتواند با تشکیل تیم های ویژه بررسی مشکلات موجود در میان کارکنان و با برقراری ارتباط با آن ها و تشکیل جلسات مختلف به ارائه راهکارهایی جهت ارتقا وضعیت موجود بپردازد.با توجه به اینکه کیفیت زندگی کاری و عملکرد شغلی رابطه معنی داری با هم دارند (همبستگی مثبت) ، میتوان با ارتقا سطح کیفیت زندکی کاری کارکنان از طریق افزایش حقوق و مزایا ، بوجود آوردن محیط کاری امن و بهداشتی عملکرد شغلی کارکنان را افزایش داد. در زیر به مواردی از نتایج بهبود کیفیت زندگی کاری اشاره کردیم.

•  رضایت شغلی

•  نگهداری از کارکنان با استعداد

•  کاهش غیبت و کم کاری

•  درگیری بیشتر کارکنان با کارهای روزمره

•  خوش رویی با مشتری و افزایش مشتریان شرکت

•  افزایش اعتبار شرکت

•  کمک به صمیمیت بیشتر بین کارکنان شرکت

•  افزایش اعتبار شرکت بین رقیبان

•  توسعه ی بازار فروش